Το παραμύθι των ψυχών Βούλα Μάστορη Βιβλιοκριτική

Γκριτζάλα-Μπούτλα Αθηνά
Φιλόλογος, ειδική παιδαγωγός
Υπεύθυνη Παιδείας, Αθλητισμού, Πολιτισμού
Της Ανεξάρτητης Δημοτικής Κίνησης Γλυφάδας
Ανοιχτοί Ορίζοντες, Αθηνά Λυγνού




Τι συμβαίνει όταν μία καταξιωμένη συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας, με σαρανταπέντε βιβλία στο ενεργητικό της και τριανταπεντάχρονη παρουσία στα νεοελληνικά γράμματα, εξουδετερώνει τις εσωτερικές αντιστάσεις και τα αντικειμενικά εμπόδια και αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο για ενήλικες;

Η εσωτερική πάλη της Βούλας Μάστορη κράτησε είκοσι ολόκληρα χρόνια. Από το 1977, χρονιά που έχασε τον πατέρα της, έως το 1997, όταν ξεκίνησε τη συγγραφή του βιβλίου «Το παραμύθι των ψυχών».
Το βιβλίο είναι βασισμένο στο ημερολόγιο του πατέρα της, μικρασιατικής καταγωγής. Η συγγραφέας αντιμετώπισε δυσκολία, τόσο να αποκρυπτογραφήσει τον αυστηρά καλλιγραφικό κώδικα γραφής του ημερολογίου, όσο και να ξεπεράσει την έντονη συναισθηματική φόρτιση, που της δημιουργούσε η επαφή με το πατρικό χειρόγραφο.

«Σαν έτοιμη από καιρό, σαν θαρραλέα», καταπιάνεται με την συγγραφή, η οποία, σαν πολύτιμο κέντημα, διήρκεσε επτά χρόνια. Επτά χρόνια ιστορικής έρευνας, κυνηγήματος των ηρώων, οι οποίοι, όπως χαρακτηριστικά έχει αναφέρει η Βούλα Μάστορη, δεν πειθαρχούσαν στην πένα της και παραστράτιζαν από την δομή και την πλοκή που ήθελε να τους εντάξει, αλλά και επιμελημένης γλωσσικής επεξεργασίας. Το αποτέλεσμα της τελευταίας μια γλώσσα άφθαρτη, καθαρή, διανθισμένη με λέξεις της Ανατολής, που συχνά μας αποκαλύπτουν ετυμολογικές συγγένειες με ακούσματα γνώριμα και μας κάνουν να αισθανόμαστε σαν να συναντάμε παλιούς αγαπημένους.
Τα γλωσσικά αυτά μαργαριτάρια βρίσκονται συγκεντρωμένα στο γλωσσάρι που βρίσκεται στο τέλος του βιβλίου, σε μια συλλογή γεύσεων, παθών, ηθών, στολιδιών και επιτηδευμάτων της κοσμοπολίτικης Ιωνίας.
Το «Το παραμύθι των ψυχών» είναι ένα βιβλίο πυκνογραμμένο, με σφιχτή δομή και μεγάλη ευχέρεια ροής των γεγονότων. Οι περιγραφές του απολαυστικές, γαλαντόμες, με εικαστική επιδεξιότητα. Οι εκφραστικοί του τρόποι παρακάμπτουν δαιδαλώδεις ατραπούς και με απλότητα φθάνουν κατευθείαν στην ψυχή. Την αφυπνίζουν, την γλυκαίνουν, την διδάσκουν, την φωτίζουν.

Η αφήγηση ξεκινά στο Πυργί της Χίου, «το πιο όμορφο στη χώρα της μαστίχας». Εκεί κάποιες γυναίκες είναι ενωμένες με μια μαγική αλυσίδα που ο αρχικός της κρίκος είναι άγνωστος. Οι γυναίκες αυτές, οι «αλλιώτικες», κληρονομούν σαν μπάμπουσκες το «γνώρισμα». Έχουν μάτια αόρατα σε όλο τους το κορμί και βλέπουν τη ματιά απ΄ όπου κι αν έρχεται, μυρίζουν τους ανθρώπους από μακριά –ειδικά τους άντρες-, ερωτεύονται χωρίς κοινωνικές αναστολές, έναν μόνο άντρα στη ζωή τους και μπορούν να επικοινωνούν μαζί του από μακριά με ζωντανά όνειρα. Αν τύχει και ο θάνατος κόψει την αλυσίδα αυτή, σε κάποιο άλλο μέρος γεννιέται μια ξανθή πρωτοκόρη, για να συνεχίσει τη μαγική ακολουθία αυτής της ιδιαίτερης «φύτρας».
Στο Πυργί η αλυσίδα των «αλλιώτικων» παρουσιάζει μια πρωτόγνωρη διαφοροποίηση. Στην ακολουθία της Σάρας, της Μαρούς και της Αντιγόνης, προστίθεται απρόσμενα ο Χρίστος, με του Χριστού το γιώτα, δίδυμος αδερφός της Αντιγόνης.
Ο Χρίστος, μοναδικός αρσενικός που διαθέτει το «γνώρισμα», από μικρός είναι μυημένος στον κόσμο των γυναικών, διατηρώντας έναν άρρηκτο δεσμό με την αδερφή του. Αυτός ο δεσμός δεν χαλαρώνει ούτε όταν αποκτά τρεις αδερφούς, ούτε όταν φεύγει μακριά της, για να βρει την τύχη του. Εγκαθίσταται στη Σμύρνη, όπου ζει μια έντονη πάλη με το χρόνο. Ο χρόνος κυλά πότε αργά και πότε γρήγορα, μέσα από τις ερωτικές ιεροτελεστίες και τις σαρκικές απολαύσεις, την αστική ζωή της πολυπολιτισμικής και κοσμοπολίτικης Ιωνίας των αρχών του περασμένου αιώνα, αλλά και τα αιματηρά γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής. Επίσης, ο χρόνος του Χρίστου ρέει μέσα σε μία έντονη μεταφυσική διέγερση, που δημιουργείται καθώς παράλληλα ζει στον κόσμο που το «γνώρισμα» τον καλεί. Το κάλεσμα αυτό, πότε γλυκό και παρηγορητικό, πότε τραυματικό και αγωνιώδες, τον γεμίζει με απέραντη νοσταλγία, η οποία βρίσκει λύτρωση, όταν μετά από πολλές περιπέτειες, τόσο δικές του, όσο και της οικογένειάς του, αντικρίζει τα λαμπερά και γνώριμα μάτια της Λυδίας, μέλλουσας γυναίκας του γιου του. Η Λυδία ή Γκιουζέλ(όμορφη) είναι και αυτή ονειρόπλαστη, κρίκος της σπάνιας αλυσίδας...
Η μοιραία συνάντηση σφραγίζεται με ένα μαντιλάκι που, όπως οι ψυχές, ταξιδεύει αιώνες τώρα από διήγηση σε διήγηση και από τραγούδι σε τραγούδι, μέχρι να τοποθετηθεί από την πένα της Βούλας Μάστορη στο «Παραμύθι των ψυχών».

Στο «Παραμύθι των ψυχών» ζωντανεύουν τα βλέμματα, τα σύμβολα, τα αγγίγματα, οι μνήμες, οι σιωπές. Είναι βαθύτατα ανθρώπινο και πλούσιο βιβλίο. Στις σελίδες του έρχεται κανείς σε επαφή με πυκνά νοήματα και προβληματισμούς, που εκφράζονται με έναν διεισδυτικό και ήπιο τρόπο.
Νιώθει κανείς ότι ο αρχικός στόχος της συγγραφής του ολοκληρώθηκε. Και αυτός, όπως η συγγραφέας έχει πει, δεν ήταν άλλος από τη συμφιλίωση με το θάνατο και την εξύμνηση του έρωτα.